Hipotireoza (lat. hypothyreosis) je stanje smanjene funkcije štitne žlijezde. Glavni pokazatelj ovog stanja je snižena koncetracija hormona štitnjače, T3 (<0,75 nmol/L) i T4 (<58 nmol/L) te povišena koncetracija TSH-a (>5,00 mJ/L). Smanjena funkcija štitnjače uzrokuje nedostatak hormona koji dovodi do usporavanja metabolizma u stanicama, tkivima i cijelom organizmu. Najčešći uzrok hipotireoze je Hashimotov tireoiditis (kronični limfocitni tireoiditis ili limfomatozna struma). To je autoimuna ili autodestruktivna bolest kod koje zbog poremećenog imunološkog sustava dolazi do kronične (dugotrajne) destrukcije tkiva štitnjače uz posljedično popunjavanje defekta fibroznim (ožiljnim) tkivom i limfocitima. Za bolest su karakteristična pozitivna protutijela na tireoglobulin, anti-Tg (>34 J/ml) i tireoidnu peroksidazu, anti-TPO (>12 J/ml). Češća je kod žena i učestalost raste s dobi. U početku bolesti može se javiti prolazna hipertireoza zbog naglog oslobađanja hormona iz oštećenog tkiva. Drugi uzroci hipotireoze su: ostale autoimune bolesti (reumatoidni arthritis, diabetes mellitus typI, perniciozna anemia, vitiligo i dr.), ostali tireoiditisi (Riedelova guša, subakutni tireoiditis), trudnoća, litij (manično-depresivna bolesti), dob (10% svih žena starijih od 50 g. imaju hipotireozu), stanja nakon liječenja radioaktivnim jodom ili operacijom.
SIMPTOMI
Simptomi hipotireoze su: slabost, pospanost, umor, depresija, pomanjakanje koncetracije, usporen ritam srca (bradikardija), neuredne i bolne menstruacije, smanjen apetit, debljanje, promuklost, zatvor, bljeda i suha koža, lice podbuhlo, jezik zadebljan, ruke i stopala natečeni, miksedem (generalizirani otok).
Nedostatak hormona u dječjoj dobi izaziva izrazito usporen mentalni i psihofizički razvoj (bolest se zove “kretenizam”).
Dijagnoza
LABORATORIJSKI TESTOVI
Laboratorijski testovi koji se koriste u dijagnostici bolesti štitnjače mogu se podijeliti u dvije glavne skupine testova: testovi procjene funkcije štitnjače (T4, T3, fT4, fT3, TSH i TRH test) i testovi za otkrivanje uzroka bolesti (anti-TPO, anti-Tg, Tg i kalcitonin). Glavnina hormona štitnjače vezana je za proteinske nosače zbog čega govorimo o ukupnom tiroksinu (T4) i ukupnom trijodtironinu (T3). Ponekad, da bi bili precizniji mjere se hormoni koji su u slobodnoj formi u krvi fT4 (slobodni tiroksin) i fT3 (slobodni trijodtironin). Kada su ovi hormoni povišeni onda govorimo o hipertireozi (pojačanoj funkciji) odnosno sniženi o hipotireozi (smanjenoj funkciji). TSH ili tiroid stimulirajući hormon je hormon kojeg luči hipofiza (dio mozga) te njegova niska razina u krvi govori o hipertireozi odnosno visoka razina o hipotireozi.
ULTRAZVUČNA PRETRAGA
Ultrazvuk štitnjače je osjetljiva i jednostavna metoda za prikaz građe štitnjače, njezinog anatomskog smještaja, veličine i oblika, pri čemu se mogu vidjeti bilo koje promjene koje odstupaju od normalne građe (čvorovi, ciste, upalne promjene, tumori). Za ultrazvučni pregled nije potrebna nikakva priprema, izvodi se jednostavno i brzo, nema štetnog djelovanja, te se može primjenjivati kod svih bolesnika, uključujući i malu djecu, trudnice i nepokretne osobe.
CITOLOŠKA PRETRAGA
Citološka punkcija pod kontrolom ultrazvuka je danas jedna od najvažnijih dijagnostičkih pretraga čvorova u štitnjači. Za uspješnost i pouzdanost citološkog nalaza osim iskustva citologa važno je uzimanje «pravog» uzorka tkiva, što se postiže da se pod kontrolom ultrazvuka uvede tankla igla do mjesta gdje se aspirira željeni materijal (bol pri izvođenju punkcije bolesnici opisuju kao identičnu pri vađenju krvi iz vene). Time je i najmanji čvor dostupan analizi. Dobiveni materijal se postavi na predmetna stakalca i oboji za citološku analizu.
SCINTIGRAFIJA ŠTITNJAČE
Scintigrafija štitnjače je nuklearnomedicinska pretraga, tj. slikovna metoda za prikaz anatomije i fiziologije štitne žlijezde gama kamerom, u svakodnevnoj dijagnostici najčešće uz intravensku primjenu radiofarmaka tehnecij-99m pertehnetata. Scintigrafijom se dobivaju podaci o veličini i položaju štitnjače, funkcionalnom stanju čvorova, rezidualnom tkivu nakon kirurškog zahvata, ili eventualnom ektopičnom tkivu. Normalna štitnjača ima oblik leptira (dva režnja su povezana tračkom tkiva, istmusom). Difuzna hipertireoza štitnjača scintigrafski je prikazana kao uvećana, jednakomjernog rasporeda nakupljanja aktivnosti i intenzivnijeg je prikaza. Hipotireoza štitnjače je obično prikazana s nehomogenim i oslabljenim nakupljanjem radiofarmaka, a upala štitnjače, tzv. subakutni tireoiditisa, se ne prikazuje. Čvorovi, prema scintigrafskom prikazu, mogu biti: funkcionalni ( “topli” ili “vrući”) tj. nakupljaju aktivnost znatno jače od preostalog tkiva (poput toksičnog adenoma), ili afunkcionalni (“hladni”) koji ne nakupljaju aktivnost, a obično su veći od 1 cm.
RADIOLOŠKE PRETRAGE
CT (kompjutorizirana tomografija) i MR (magnetska rezonancija) su pretrage koje se koriste: kod velikih tumora radi ocjene proširenosti tumora na okolne organe, kod velikih retrosternalnih struma za dobivanje boljeg uvida u opseg suženja i pomaka grkljana, dušnika i jednjaka; te kod zločudnih tumora daju odgovor o nazočnosti metastaza u limfnim čvorovima medijastinuma.
LIJEČENJE
Liječenje hipotireoze se zasniva na hormonskoj suptitucijskoj (nadomjesnoj) terapiji levotiroksinom (Euthyrox, Vobenol, Novothyral, Eltroxin, Thyrex) u dnevnoj dozi od 25 do 250 ug.
Poliklinika Svečnjak,
Kružna 49, Jarun
Tel. 01/3633 025